ارزیابی توان اکولوژیک محیط برای تعیین مناطق مستعد کشاورزی (مطالعه موردی: شهرستان هشترود)

واژه­های کلیدی:  ارزیابی توان اکولوژیکی، کشاورزی، مدل AHP، مدل WLC، منطق فازی ، شهرستان هشترود

چکیده

ارزیابی توان یک استراتژی اساسی برای استفاده از سرزمین است زیرا با شناسایی و ارزیابی خصوصیات اکولوژیکی منطقه، توسعه ای همگام با طبیعت حاصل می شود. بنابراین، آگاهی از استعداد ها و شناسایی ظرفیت ها می تواند راه گشای تهیه و اجرای طرح های کاربردی و عملی به منظور نیل به اهداف اقتصادی، حمایتی و حفاظتی باشد. بنابراین هدف از تحقیق حاضر ارزیابی توان اکولوژیکی شهرستان هشترود با تاکید بر کاربری­ کشاورزی می­باشد. شهرستان هشترود در شمال غرب ایران بین 46 درجه و 28 دقیقه تا 47 درجه و 19 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 12 دقیقه تا 37 درجه و 39 دقیقه عرض شمالی گسترده شده و مساحت آن حدود 2276 کیلومتر مربع می­باشد. برای رسیدن به هدف مورد نظر، از معیارهای اقلیم، هیدرولوژی، خاک­شناسی، انسانی و توپوگرافی و زیرمعیارهای کاربری اراضی، شیب، دما، بارش، رطوبت نسبی، طبقات ارتفاعی، فاصله از رودخانه، جهت شیب، آبدهی­ آب­های زیرزمینی و بافت خاک استفاده گردید. از روش­های AHP، WLC و منطق فازی و برای پردازش داده ها با روش­های ذکر شده از نرم­افزار­های ARC GIS, IDRISI, ENVI و نرم­افزار Expert Choice بهره گرفته شد. همچنین از دستورات و توابع مختلفی شامل تابع Euclidian Distance  تابع IDW تابع Raster to Polygon و از توابع SLOPE و Aspect استفاده گردید. نتایج مدل AHP نشان داد که معیار اقلیمی با ارزش 308/0 و معیار انسانی با ارزش 075/0 به ترتیب بیشترین و کمترین معیار تاثیرگذار و زیر معیار بارندگی با ارزش 186/0 در رتبه اول و بافت خاک با 177/0 در رتبه دوم و جهت شیب با 020/0 در رتبه آخر قرار گرفته­اند. نتایج حاصل از مدل WLC نشان داد که حدود 59/57 درصد از مساحت کل محدوده مورد مطالعه دارای توان اکولوژیکی خیلی زیاد و زیاد برای کشاورزی می­باشد. همچنین حدود 55/23 درصد محدوده مورد مطالعه نیز دارای توان اکولوژیکی کم و خیلی کم و 86/18 درصد آن نیز در طبقه توان اکولوژیکی متوسط برای کاربری کشاورزی می­باشد که بخش­های شمالی، شمال شرق، شرق، جنوب و جنوب غرب دارای توان اکولوژیکی بالایی برای کشاورزی می­باشد. همچنین باید بیان کرد که زیر معیارهای بارندگی، بافت خاک، رودخانه و کاربری اراضی بیشترین تاثیر را در نقشه توان اکولوژیکی کشاورزی شهرستان هشترود داشتند.