برآورد میزان فرسایش وتخمین رسوب با مقایسه مدل های تجربی ( محدوده مورد مطالعه حوضه رودخانه زیمکان شهرستان دالاهو استان کرمانشاه )

چکیده:

امروزه فرسایش خاک به عنوان یکی از مباحث مهم مدیریت حوضه­های آبریز در سطح ملی و جهانی مطرح است. با توجه به اینکه محاسبه مقادیر فرسایش و رسوب از طریق ایستگاه­های هیدرومتری و رسوب­سنجی و اندازه­گیری­های مستقیم در نقاط مختلف حوضه­ها، فرایندی هزینه­بر و زمان بر است، لذا یافتن روش­های تجربی برای برآورد دقیق میزان فرسایش و رسوب­­دهی حوضه­های آبریز امری ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می­رسد. در این پژوهش به ارزیابی کارآیی دو مدل EPM و RUSLE  جهت برآورد مقادیر فرسایش خاک و رسوب حوضه آبریز رودخانه زمکان پرداخته شد که در این راستا، عوامل چهارگانه مدل EPM  شامل فرسایش حوضه، استفاده از زمین، حساسیت خاک و سنگ به فرسایش، شیب متوسط حوضه و همچنین عوامل مدل RUSLE شامل عامل فرسایندگی بارندگی (R)، عامل فرسایش‌پذیری خاک (K)، عامل طول شیب (L)، عامل درجه شیب زمین (S)، عامل پوشش‌گیاهی (C) و عامل حفاظت خاک (P) مورد تحلیل  قرار گرفت. در ادامه از نرم افزار ArcGIS و تصاویر سنجنده ماهواره Sentinel 2 در محیطENVI 5.3  جهت تهیه لایه­های مرتبط استفاده گردید. نتایج نشان داد مقادیر فرسایش در دو مدل RUSLE وEPM  به ترتیب 5/4018 ، 2/6401 (تن در سال) و مقادیر رسوب به ترتیب  7/2315 ،72/3624 (تن در سال) بوده و کلاس و شدت فرسایش­پذیری حوضه از لحاظ هدر رفت خاک در وضعیت شدید قرار دارد که بیشترین شدت فرسایش و تولید رسوب در بخش­های جنوب و جنوب غرب حوضه مشاهده شد. با توجه به نزدیک بودن مقادیر رسوب برآورد شده در مدل RUSLEبه مقادیر مشاهدات واقعی 11/2559 (تن در هکتار در سال) در نهایت مشخص شد که مدل RUSLE  نسبت به مدل EPM جهت برآورد میزان فرسایش و رسوب در حوضه مورد مطالعه کارآیی و دقت بیشتری داشته و  قابل اعتماد­تر می­باشد. همچنین پیشنهاد می­گردد در کنار مدلRUSLE  از مدل EPM به عنوان الگوی سایه و فرعی جهت اجرای فازهای اولیه شناسایی، توجیهی و اجمالی در پژوهش استفاده شود. هم چنین بیشترین میزان فرسایش و هدر رفت خاک در مراتع کم تراکم  و زمین های کم شیب با پتانسیل ضعیف که فاقد پوشش گیاهی بوده ، و قابل دسترس برای مردم بومی منطقه بوده و تحت تغییرات کاربری غیر اصولی ماهیت اصلی خود را از دست داده و به زمین های بایر و خشک و مستعد فرسایش تبدیل شده اند.                                                                                                     

کلید واژه: فرسایش و رسوب، حوضه زیمکان، مدل ، RUSLE،.EPM

فایل پایان‌نامه