برنامه ریزی توسعه آتی شهرستان تبریز در چارچوب آمایش سرزمین

چکیده:

با توجه به افزایش جمعیتی شهر های بزرگ و گسترش و رشد توسعه شهرها، بحث برنامه‌ریزی در جهت توسعه، توجه به ظرفیت‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد هر منطقه ایجاب میکند تا برنامه‌ریزی در مسیر و بر مبنای آمایش سرزمین باشد. با توجه به اینکه نمی‌توان رشد و توسعه شهرها را محدود کرد، باید آن‌ها را متناسب با نیازهای امروز و آینده بشر آماده نمود، به گونه‌ای که از وارد آمدن آسیب به محیط زیست جلوگیری شود. در این راستا نیز آمایش سرزمین که به کلیه فعالیت های منظم و سیستماتیک گفته میشود که انسان آن را  برای سازماندهی و نظم بخشیدن به محیط کالبدی به کار میگیرد در واقع آمایش سرزمین نیز به معنای استفاده بهینه و عقلانی از فضا و شناخت ارزش‌های آن به منظور دستیابی به کارکردهای اقتصادی و اجتماعی مطلوب است. در همین راستا نیز هدف اصلی در این پژوهش برنامه‌ریزی توسعه آتی شهرستان تبریز در چارچوب آمایش سرزمین می باشد. روش حاضر در این پژوهش از نظر هدف کاربردی و در بخش های مربوط به تحلیل‌های مکانی توصیفی-تحلیلی میباشد. با توجه به برسی و مطالعه منابع و روش‌های پژوهشی که در رابطه با موضوع توسعه آتی در آمایش سرزمین انجام شده است، در این رابطه تعداد 2 معیار و 12 شاخص برای تحلیل توسعه آتی شهرستان تبریز انتخاب شد که داده ها و اطلاعات مورد نیاز نیز از طرح توسعه و عمران (جامع) شهر تبریز تاریخ مصوب  24/08/1395 استفاده شده است. سایر اطلاعات نیز از سالنامه آماری کشور سال 1400، سالنامه آماری استان آذربایجان شرقی سال 1400، بلوک‌های آماری شهرستان تبریز سال 1395، تصاویرماهواره‌ای لندست 9 در تاریخ  20/08/2023 استفاده شده است. به منظور ارزیابی توسعه آتی با توجه به شاخص‌های آمایش با استفاده از روش Fuzzy AHP بهره گرفته شده است ابتدا برای ارزیابی گزینه‌های موثر در توسعه آتی بر اساس پرسشنامه بین 20 نفر از اساتید و دانشجویان ارشد آمایش سرزمین و برنامه‌ریزی شهری توزیع گردید. بعد از تکمیل پرسشنامه‌ها امتیازات شاخص‌های استفاده شده در این پژوهش در نرم افزار Expert choice امتیازات به دست آمده ضرب شدند و وزن‌های به دست آمده بدین‌گونه می‌باشد که نقاط شهری با بالاترین امتیاز و لیتولوژی با کمترین امتیاز از وزن پایینی برخوردار می‌باشد. در مرحله بعد با توجه به وزن‌های به دست آمده در نرم‌افزار Arc GIS لایه‌ها با یکدیگر تلفیق شدند و در ادامه شاخص‌ها به لایه‌های اطلاعاتی تبدیل شدند و در نهایت با استفاده از تکنیک  Fuzzy Membership لایه ها بین صفر و یک استاندارد سازی شد و در آخر لایه ها  با دستور Weight Sum وزن‌های به دست آمده از پرسشنامه با نقشه‌های Fuzzy شده باهم ضرب شدند و نقشه توسعه آتی شهرستان تبریز تهیه شد.

بر اساس نتایج به دست آمده از نقشه‌ها، در منطقه مورد مطالعه شهرستان تبریز به پنج طبقه رتبه‌بندی شد، طبقه اول با بیش از 64/6 درصد مساحت، کمترین تناسب را برای توسعه داشت. طبقه دوم نیز با بیش از 63/22 درصد مساحت، تناسب متوسطی داشت. طبقه‌های سوم و چهارم به ترتیب 08/22 و 73/28 درصد از مساحت را شامل می‌شدند و تناسب بالاتری برای توسعه داشتند. در نهایت، طبقه پنجم با حدود 91/13 درصد از کل مساحت، بیشترین تناسب را برای توسعه آتی شهرستان تبریز داشت. با توجه به نتایج مطالعه، مشخص شد که جهات توسعه آتی شهرستان تبریز عمدتاً در امتداد محدوده شهرها و به ویژه در کلانشهر تبریز به عنوان مرکز شهرستان است. کلانشهر تبریز بیشترین پتانسیل را برای توسعه آتی دارد.

فایل پایان‌نامه