عوامل مؤثر بر کارایی زیست‌محیطی تولید سیب‌زمینی در شهرستان اردبیل

چکیده مقاله

مقدمه و اهداف: جهت افزایش تولید محصولات کشاورزی، بهبود بهره­وری عوامل و ارتقاء کارایی مزارع به­صورت یک ضرورت در آمده است.  در این بین محدودیت منابع منجمله آب و زمین، کشاورزان را ملزم به استفاده از نهاده­ های مطلوب در کنار نهاده ­های نا­مطلوب کرده که در برخی موارد باعث تأثیر منفی بر منابع طبیعی و کارایی زیست­ محیطی شده است. به­همین ­خاطر هدف مطالعه حاضر تعیین عوامل مؤثر بر کارایی زیست­محیطی تولید سیب­ زمینی در شهرستان اردبیل است.
 
مواد و روش­ها: در راستای نیل به هدف تحقیق، نسبت به برآورد  تابع تولید ترانسلوگ مرزی تصادفی اقدام شد و سپس میزان کارایی زیست­ محیطی مزارع مشخص و در ادامه عوامل مؤثر بر آن با برآورد یک رابطه رگرسیونی مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، داده ­ها و اطلاعات موردنیاز از طریق تکمیل پرسشنامه از 160 نفر کشاورز سیب ­زمینی ­کار شهرستان اردبیل جمع­آوری شد.
 
یافته­ها: نتایج نشان داد که میانگین کارایی زیست ­محیطی سیب ­زمینی ­کاران برابر با 87/67 است. بدین ­ترتیب کشاورزان می­توانند جهت تولید همان مقدار محصول بکارگیری نهاده ­های زیانبار (کود و سموم شیمیایی) را با ثابت نگهداشتن مقادیر دیگر نهاده ­ها، حدود 3۲ درصد کاهش دهند. بر اساس نتایج، عوامل سن، تحصیلات، شغل اصلی و میزان سطح زیرکشت تأثیر مثبت بر کارایی زیست­محیطی نشان داد در حالیکه تعداد قطعات کشت سیب­زمینی دارای اثر منفی بر کارایی زیست­م حیطی است. مقادیر کشش­ های محاسبه شده برای متغیرهای نیروی­ کار، بذر، زمین، کودشیمیایی و سموم نشان داد که بیشترین میزان کشش برای نهاده نیروی کار برابر 0/69 و کمترین آن برای نهاده سموم برابر 0/064 است ضمن‌اینکه تولید سیب­ زمینی در منطقه مورد­مطالعه با بازده صعودی نسبت به مقیاس مواجه است.
 
نتیجه­­گیری: با توجه به وضعیت حاکم بر تولید سیب­ زمینی و میزان کارایی زیست­محیطی زمینه مناسبی برای کاهش بکارگیری نهاده ­های مضر نظیر کودها و سموم شیمیایی وجود دارد. در نتیجه همین مسئله ضمن کاهش هزینه ­های تولید، محصول سالم­تری به بازار عرضه خواهد شد. نظر به تأثیر مثبت عوامل تحصیلات و سطح زیرکشت و اثر منفی تعداد قطعات، ارتباط بیشتر با زارعین با تحصیلات بالاتر و دارای مزارع بزرگ­تر و یکپارچه می­تواند صرفه­ های ناشی از مقیاس تولید محصول سیب­ زمینی را قوت بخشیده و به اقتصادی­تر شدن تولید آن کمک نماید.