کارایی انرژی در تولید محصول کلزا در شهرستان تبریز: کاربرد رهیافت های مرزی تصادفی و شاخص انرژی

چکیده مقاله

با عنایت به گسترش سطح زیرکشت کلزا در سال­های اخیر به دلیل سازگاری با شرایط اقلیمی اغلب نقاط کشور از جمله شهرستان تبریز و تولید حدود ۵۵ درصد کلزای استان در این منطقه، انجام تحقیق پیرامون ابعاد اقتصادی مصرف انرژی من‌جمله کارایی آن ضروری به نظر می­رسد.  این مطالعه با هدف ارزیابی کارایی انرژی و عوامل موثر بر آن در تولید محصول کلزا در شهرستان تبریز صورت گرفت. در این راستا اطلاعات مربوط به نهاده­ها و ستاده با تکمیل پرسشنامه از زارعین کلزاکار در سال زراعی 1401-1400 جمع­آوری گردیده و سپس داده­ها با استفاده از هم­ارز­های استاندارد به میزان  انرژی تبدیل شد. برای محاسبه کارایی از رهیافت­های مرزی تصادفی و شاخص انرژی استفاده به عمل آمد. برآورد تابع تولید ترانسلوگ (برحسب انرژی نهاده­ها و محصول) نشان داد که میانگین کارایی انرژی مزارع مورد مطالعه  17/71 درصد بوده و عوامل سن، بیمه محصول، میزان تحصیلات تاثیر مثبت و تعداد قطعات تاثیر منفی بر کارایی نشان دادند. برابر یافته­های تحقیق، شاخص­های انرژی، شامل کارایی انرژی و بهره­وری انرژی به ترتیب 32/2 و 09/0کیلوگرم بر مگاژول بدست آمد. نظر به تاثیر مثبت تحصیلات و سن کشاورزان  بر کارایی توصیه می­شود به بهره­برداران تحصیلکرده و دارای تجربه در تولید کلزا بهره توجه شود. ضمن اینکه کاهش تعداد قطعات کشت و یکجاکاری محصول کلزا نیز به بهبود کارایی انرژی منجر خواهد شد. نهایتا نظر به وجود ارتباط مستقیم بین مقادیر کارایی انرژی محاسبه شده از رهیافت SFA و میزان شاخص کارایی و بهره­وری در مطالعات آتی نیز از هر دو رهیافت استفاده بعمل آید تا با اطمینان بیشتری در خصوص شرایط حاکم بر تولید و کارایی محصول بتوان اتخاذ تصمیم نمود.