عوامل موثر بر پایداری عملیات کشت گندم دیم شهرستان سقز

چکیده مقاله

اهداف: ضرورت بررسی ارتباط بهره‌وری و پایداری با توجه به نقش کلیدی بهبود بهره‌وری در فرایند توسعه بیش از پیش نمایان می‌شود. صیانت از منابع تولید و توجه به پایداری عملیات کشاورزی نیز دلیل مهم بعدی برای شناخت عوامل موثر بر پایداری محسوب می­شود. . بنابراین مطالعه حاضر به منظور بررسی عوامل مؤثر بر پایداری عملیات کشاورزی با تأکید بر بهره‌وری عوامل تولید مزارع گندم دیم در شهرستان سقز انجام گرفت.

مواد و روش‌ها: در راستای نیل به هدف این تحقیق، از شاخص بهره‌وری کندریک و رهیافت سنانایاک به ترتیب برای اندازه‌گیری بهره‌وری و ارزیابی پایداری عملیات کشت گندم بهره گرفته شد. در نهایت عوامل مؤثر بر پایداری کشاورزی از طریق برآورد مدل رگرسیونی شناسایی گردید. برای این منظور، داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل پرسش‌نامه از 271 نفر زارعین گندم‌کار شهرستان سقز در سال زارعی 99-1398 جمع­آوری شد.

 یافته‌ها: نتایج نشان داد که میانگین بهره‌وری عوامل تولید گندم برای منطقه مورد مطالعه 88/14می‌باشد. همچنین کاربرد رهیافت سنانایاک نشان داد که 84/1 درصد کشاورزان در سطح کاملاً ناپایدار، 13/15 درصد در سطح ناپایدار، 31/65 درصد در سطح متوسط، 24/16 در سطح پایدار و 48/1 درصد در سطح کاملاً پایدار قرار گرفته‌اند. بررسی­های بیشتر با استفاده از برآورد مدل رگرسیونی نیز نشان داد که متغیرهایی مانند میزان سطح تحصیلات، عضویت در تعاونی، شیوه تولید، نوع بذر مصرفی و بهره‌وری کل عوامل تولید بر پایداری عملیات کشاورزی تأثیر معنی‌داری دارند.

 نتیجه‌گیری: بین بهره‌وری کل عوامل تولید و شاخص پایداری عملیات کشاورزی ارتباط مثبت وجود دارد. بدین ترتیب مجموعه اقداماتی که منجر به افزایش بهره‌وری می‌گردد (شامل بهبود کارایی، تغییر مقیاس و تغییر تکنولوژی) در نهایت به سبب ایجاد صرفه اقتصادی، انگیزه لازم را برای رعایت اصول کشاورزی پایدار در بین گندم‌کاران تقویت می‌کند. بنابراین مجموعه‌ تدابیر و اقدامات مذکور که منجر به بهبود بهره‌وری می­گردد، بایستی مدنظر کشاورزان، برنامه‌ریزان و مدیران بخش کشاورزی قرار گیرد.