فرایند تکرار در آثار نمایشی ناتالی ساروت، پویایی زبان کلامی یا ایستایی آن؟

Abstract

ناتالی ساروت، از پیشگامان رمان نو در فرانسه است. وجه تمایز اصلی وی با دیگر نویسندگان، در نگاه تازه‌ای است که به مبحث زبان و مشکلات آن دارد. تکرار را می‌توان نمونه‌ای از بروز جریاناتِ تروپیسمی ساروتی در زبان بیرونی دانست. تروپیسم، در حقیقت همان واکنش یا تحریکات ایجاد شده در اثر حضور دیگری است. این حضور، دنیای درونِ شخصیت‌های ساروت را دچار دگرگونی کرده و تأثیر آن در رفتار و گفتارشان نمود می‌یابد. به بیان دیگر، خود را در حضور دیگری یافتن، به معنایِ درکِ لزومِ ارتباط و خودابرازی (سخن گفتن و برقراری ارتباط) است. این در حالی است که در دنیای ساروت خودابرازی مساوی با محدود کردنِ  معنا و احساس است. به محض سخن گفتن، زبان قراردادی یا بیرونی شکل می‌گیرد، اما زبانِ نامحدود درونی که مکانِ احساسات ناب و غیرقابل بیان‌ها است، خدشه دار می‌شود. چرا که نمی‌تواند کامل و بی‌نقص به مرحلة تولید زبان برسد. از این رو، زبان نزد ساروت بیش از آنکه انتقال دهندة معنا باشد، بازتاب‌کننده و برانگیزندة احساس است. هر چند، مشاهده و تفکیکِ قطعی زبانِ برانگیخته شده و ملتهب از احساس امری غیرممکن است، اما نشانه‌هایی از این ناآرامی در قالب‌های کلامی قابل رویت و قابل ارزیابی چون تکرار تجلی می‌یابد. مطالعة این فرایندِ زبانی، از این رو اهمیت دارد که در متن ساروتی بارها استفاده شده و بخش مهمی از نقشِ تشدیدِ ارتباط کلامی (ارتباطی که در قالب گفتار شکل می‌گیرد) را بر عهده دارد. در آثار داستانی ساروت، زبان متزلزلِ راوی از مهم‌ترین ابزارها و مکان‌های جلوة تروپیسم به شمار می‌آید. این در حالی است که در آثار نمایشی، روایتِ حذف‌شده با دیداسکالی‌های کوتاه و گزیده جایگزین شده‌است. این مسأله بر اهمیت و قدرت گفتار شخصیت‌ها یا مکالمه می‌افزاید. این مقاله، در تلاش است با نگرشی جدید به بررسی اجمالیِ مسألة زبان در آثار نمایشیِ این نویسنده «سرهیچ و پوچ، او آن‌جاست، زیباست، ایسما، دروغ، سکوت» بپردازد. همچنین پژوهش حاضر بر آن است نقش تکرار به ‌عنوان فرایندی کلامی در پویایی یا ایستاییِ متن و چگونگی تجلیِ تروپیسم ساروتی یا احساس در کلام را تبیین کند.