تعیین لایه نشتی و بررسی مکانیسم نشت از تکیه گاه چپ سد آغ چای (آذربایجان غربی) با استفاده از مطالعات هیدروژئولوژی

چکیده مقاله

سد خاکی آغ چای با هسته رسی در استان آذربایجان غربی و 45 کیلومتری شهر خوی با ارتفاع 5/111 متر و حجم مخزن 5/179 میلیون مترمکعب ساخته شده است. ساختگاه سد از آهک های مرجانی، مارن و مارن های ماسه ­ای سازند قم مربوط به دوره الیگو- میوسن تشکیل شده ­است. قرار گرفتن گسل آغ­ چای در مجاورت ساختگاه و نیز وجود توالی رسوبی مربوط به سازند قم در تکیه ­گاه های این سد، نفوذپذیری و نشت را در بخش هایی از تکیه ­گاه ها محتمل ساخته است. به طوری که دو سال بعد از آبگیری این سد نشت­ هایی در تکیه گاه راست (یک نقطه) و تکیه گاه چپ (4 نقطه) مشاهده گردید که در مجموع آبدهی متوسط 16 لیتر در ثانیه دارند. در این پژوهش تلاش گردید تا به منظور تعیین لایه نشتی و مکانیسم نشت علاوه بر اطلاعات ژئوتکنیک و زمین شناسی، از مطالعات هیدروژئولوژی استفاده شود. بدین منظور علاوه بر نمونه ­برداری و آنالیز هیدروشیمیایی آب نشتی و آب دریاچه، دبی نشت و EC به مدت یکسال اندازه گیری گردید. نتایج آنالیزهای هیدروشیمیایی نمونه ها، ارتباط هیدروشیمیایی بین آب مخزن و چشمه های نشتی را نشان داد. همچنین مشخص گردید محل نشت از حد فاصل یکی از واحدهای کنگلومرا و مارن مربوط به سازند قم می باشد که با عملیات نقشه برداری تراز آن بین 1250 تا 1270 متر تعیین گردید. همچنین بررسی تغییرات تراز مخزن و رفتار نشت نشان داد که تغییرات بار هیدرولیکی ناشی از نوسانات تراز مخزن بر دبی نشت و محل ظهور آن موثر بوده ­است. غیراشباع بودن آب های نشتی نسبت به دو کانی هالیت و ژیپس احتمال گسترش مجاری انحلالی و افزایش دبی نشت را افزایش می دهد.