مطالعه نقش لیتولوژی و شکستگی ها در پیدایش چشمه ها و میزان آبدهی آنها (مطالعه موردی: کوه های مورو، آذربایجان شرقی)

چکیده مقاله

در توسعه منابع آب زیرزمینی و ظهور چشمه ­ها عوامل متعددی تأثیر گذار هستند که از جمله این عوامل می ­توان به سنگ شناسی مانند نوع سازند منطقه و عوامل توپوگرافی مانند شیب و ارتفاع منطقه و همچنین شکستگی­ ها و درز و شکاف ­ها، که راهی آسان برای نفوذ آب به داخل زمین ایجاد می­ کنند، اشاره کرد. رخنمون وسیع سازندهای آهکی، دولومیتی، کنگلومراها و ماسه سنگ ­ها در محدوده کوه مورو و تأثیر فرایندهای تکتونیکی، باعث ظهور چشمه­ های متعددی در منطقه شده است. در پژوهش حاضر، به بررسی اهمیت و نقش شکستگی­ ها و لیتولوژی در ظهور چشمه ­ها پرداخته شده است. بدین منظور، بوسیله تلفیق بررسی ­های میدانی با مطالعات سنجش از دور و GIS اقدام به تهیه نقشه­ های مختلف عوامل تأثیر گذار در پیدایش چشمه­ ها گردیده و در نهایت با تلفیق آنها با محل ظهور چشمه­ ها در محیط GIS اقدام به تهیه نقشه­ ها گردید. همچنین پارامترهای آماری عوامل تاثیر گذار بر ظهور چشمه ­ها نیز مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، بین پدیده­ های ژئومورفولوژی و ظهور چشمه­ ها رابطه تنگاتنگی وجود دارد، این روابط نشانگر نقش بارز عناصر تکتونیکی و لیتولوژی و لزوم توجه به آنها در بررسی استعداد منابع آب و انتقال آب ­های زیرزمینی در منطقه می­ باشد، بطوریکه بین محل ظهور چشمه ­ها و تغذیه منابع آب زیرزمینی با فراوانی شکستگی­ ها انطباق خوبی وجود دارد و ظهور اکثر چشمه ­ها در فاصله کمتر از 300 متری از شکستگی ­ها می‌باشد.