تاملی در رویکرد تحلیل گرایانه به تقریر فلسفی و منطقی از اصل «عدم تناقض»

چکیده مقاله

اصل «امتناع تناقـض» به عنوان اولین اصـل بـدیـهـى حـاکـم بـر اندیشه و عـقـل انـسـانی است که مبنای تفکر منطقى و فلسفى  بوده و اساس مابعدالطبیعه می­باشد. پژوهش حاضر در صدد است تا تحلیلی از تقریرهای مختلفی که از اصل «عدم­تناقض» شده است، ارائه دهد؛ از این رو تعریف­ها و تعابیر موجود در متون فلسفی را در دو حوزه­ی مذکور، که ناظر به جنبه­ی منطقی یا فلسفی این اصل است بصورت تطبیقی بررسی می­کند. حیث «منطقی» اصل عدم تناقض، به مفاد اصل تناقض(عدم واسطه بین سلب و ایجاب) برمی­گردد، زیرا که سلب و ایجاب مربوط به نسبت در قضایا بوده و قضیه هم جزو معقولات ثانیه منطقی است از این رو بحث از عدم تناقض وجه منطقی پیدا می­کند. اما حیث «فلسفی» نیز از آن جهت است که محال است که یک چیز در یک زمان و از یک جهت هم وجود داشته باشد و هم وجود نداشته باشد، به عبارت دیگر این اصل از عوارض «موجودبماهوموجود» است، بخاطر همین ویژگی عرَض بودن مفاد اصل عدم تناقض است که می­توان نتیجه گرفت حیث منطقی به حیث فلسفی و هستی­شناختی قابل ارجاع است.