جایگاه انسان در نظام آفرینش از دیدگاه علامه جعفری

چکیده مقاله

مسأله «انسان شناسی» از قدیم الایام ذهن متفکران اسلامی و غیراسلامی را به خود مشغول کرده است. علامه جعفری از جمله فلاسفه مسلمان است که به این مسأله توجهی خاص داشته است به گونه‌ای که این مسأله، محور اصلی فلسفه او را تشکیل می‌دهد. در این نوشتار نظر علامه جعفری را با روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار داده‌ایم. علامه با تکیه بر آموزه‌های اسلامی به خصوص نهج البلاغه درصدد توصیف و تفسیر انسان و مقایسه مقام انسان در دین اسلام و مکاتب غربی که انسان را محدود به خود طبیعی‌اش کرده‌اند؛ برآمده است. از نظر او انسان مرکب از دو بعد (جسم و روح) است و روح به جهت داشتن ویژگی‌هایش، «من» و حقیقت انسان را تشکیل می‌دهد. از نظر وی انسان موجودی است که اگر به بعد معنوی خود اهمیت بیشتری بدهد و در صدد شناخت خود عالیش برآید می‌تواند خود را به مقامی برساند که در عالم هستی اشرف مخلوقات باشد، وی انسان را دارای چهار رابطه می‌داند که خودشناسی رابطه مستقیمی با هر یک از آنها دارد. انسان موجودی کمال‌جو است که می‌تواند با طی مراتب خود را به مقام «انسان کامل» برساند، اما در کنار این خصوصیات عالی و مثبت اگر او خود را اسیر خود طبیعی خویش قرار دهد، دچار بدترین آسیبها مثل «تنازع در بقا» خواهد شد.