امر به معروف و نهی از منکر و نقش زبان در عمل به آن

چکیده مقاله

امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، یکی از بزرگ‌ترین فرایض الهی است که در همه ادیان، مذاهب و امت‌های پیشین و از جمله در کاملترین دین آسمانی؛ یعنی، اسلام وجود داشته و به عنوان واجب عقلی و شرعی مطرح شده و از دیرباز مورد توجه متکلمان و فقیهان مختلف اسلامی بوده است. گواهی بر انجام امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر توسط حضرات ائمه علیهم السلام در همه زیارت نامه‌های امامان آمده است. امام حسین(ع) سبط مکرم پیامبر اسلام(ص) برای برپاداشتن آن، قیام کرد و شهید شد. رهبر کبیر انقلاب شکوهمند اسلامی در ابتدای بحث امر به معروف و نهی از منکر در تحریرالوسیله می‌فرماید: «این دو از والاترین و شریف-ترین واجبات می‌باشند و به وسیله این‌ها واجبات بر پا می‌شود و وجوب اینها از ضروریات دین است و منکر آن در صورت توجه به لازمه انکار و ملزم شدن به آن، از کفّار می‌باشد.» انجام دادن این فریضه، مخصوص امامان و عالمان دین نیست؛ بلکه بر هر مسلمانی واجب است که در صورت مشاهده ترک واجب و فعل حرام، تارک معروف و فاعل منکر را با دست و زبان از کار زشت باز دارد و یا حداقل آن را دل خویش زشت شمارد.  مخاطب این فریضه نیز اختصاص به افراد خاصی ندارد؛ یعنی، همگان را می‌شود امر و نهی کرد، از حاکم و خانواده؛ تا توده¬های مردم، از کافر تا مومن. مثلاً حاکم را به عدالت دعوت می‌کنند و کافر را به اسلام و مؤمن را به تقوی و... . و اگر در آیه یا روایتی کس خاصی مخاطب قرار گرفته باشد؛ مورد، مخصّص آیه یا روایت نیست، مثل نهی نفس از هوا و همچنین موارد معروف و منکری که مورد امر و نهی قرار می‌گیرد، نیز محدود به معروف و منکر خاصی نیست و شامل همه معروفات و منکرات عقلی، شرعی، عرفی در همه حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی و... می‌شود و اگر در آیه و روایتی از معروف و منکر خاصی اسم برده شود، دلیل انحصار امر و نهی به آن مورد نمی‌شود، مثل امر به عدل و نهی از فحشاء. امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، دارای آثار، ثمرات، نتایج و برکات زیاد معنوی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است؛ به‌طوری که بدون اقامه آن، اشرار بر جامعه تسلط مییابند، دعاها مستجاب نمی‌شوند، عذاب الهی بر همگان فرود می‌آید، معروفات ترک می-شوند و منکرات ظاهر میگردند.