بررسی شخصیت فضول و تأثیر آن بر قابل تنفیذ بودن ایقاع فضولی

چکیده مقاله

مشهور فقیهان امامیه ایقاعات فضولی را غیر قابل تنفیذ می‌دانند این در حالی است که ایشان عقود فضولی را قابل تنفیذ قلمداد کرده ­اند. در هر دو دیدگاه شاهد نگرشی مطلق از سوی فقیهان هستیم، ایشان بدون توجه به ویژگی­هایی که روایات، عرف و سیرة عقلا بدان تأکید دارند، غیر قابل تنفیذ بودن ایقاعات فضولی و قابل تنفیذ بودن عقود فضولی را امری متقن دانسته­ اند درحالی‌که تنفیذ و غیر قابل تنفیذ بودن چه در عقود و چه در ایقاعات فضولی، کاملاً مبتنی بر اموری از جمله شخصیت فضول و نسبت او با مالک یا همان فرد اصیل است. مقالة حاضر با تمرکز بر معاملاتی که به‌صورت ایقاع فضولی شکل می‌گیرند، روند ادله غیر قابل تنفیذ و قابل تنفیذ بودن این نهاد را بررسی می­کند؛ به نظر می‏رسد ادلة عدم امکان تنفیذ، بی‌اساس و البته دلایل قابل تنفیذ بودن نیز مقید به ویژگی­­های خاصی هستند که روایات، عرف و سیره عقلا بدان تأکید دارند. این قیدها که نشئت‌گرفته از شخصیت فضول هستند عبارت‌اند از:  الف) الفت میان فضول و اصیل. ب) امین شمرده شدن فضول از جانب اصیل. ت) یکی بودن عاقد و معقود له.